W kontekście „Europejskiego Zielonego Ładu” Komisja Europejska przyjęła kompleksową strategię „Od pola do stołu”, której celem jest wsparcie przejścia na zrównoważony system żywnościowy.

W ramach strategii „Od pola do stołu” ogłoszono inicjatywę na rzecz ram dotyczących zrównoważonych systemów żywnościowych, które Komisja Europejska wprowadzi w 2023 r. Ankieta ma ukazać, co małe i średnie przedsiębiorstwa sądzą o tej inicjatywie.

Ramy dotyczące zrównoważonych systemów żywnościowych będą stanowić prawo dotyczące ram horyzontalnych z myślą o ułatwieniu przejścia na zrównoważony rozwój oraz zapewnieniu, aby żywność wprowadzana na rynek UE była w coraz większym stopniu zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju. Ramy te będą obejmować definicje, ogólne zasady i cele oraz będą stanowić podstawę wymogów i obowiązków, które zostaną określone w odniesieniu do wszystkich podmiotów w unijnym systemie żywnościowym. Ramy te będą również zawierać przepisy dotyczące ram oznakowania zrównoważonej żywności oraz przepisy dotyczące zrównoważonych zamówień publicznych na żywność. W ten sposób wzmocniona zostanie pozycja konsumentów i organów publicznych, aby dokonywać wyborów żywieniowych zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju. W ramach dotyczących zrównoważonych systemów żywnościowych wprowadzone zostaną ponadto nowe systemy zarządzania na rzecz bardziej aktywnego udziału obywateli i zainteresowanych stron.

Na rysunku poniżej przedstawiono środki z zakresu polityki rozważane na potrzeby ram dotyczących zrównoważonych systemów żywnościowych, w tym tak zwane środki wypychające i przyciągające.

Przepisy wypychające obejmowałyby minimalne wymogi dotyczące produktów spożywczych i powiązanych działań. Przepisy te będą służyć stopniowemu wykluczeniu z rynku działań o najmniej zrównoważonym charakterze.

W odniesieniu do działań związanych z żywnością i produktami wytwarzanymi zgodnie z tymi minimalnymi wymogami przepisy przyciągające będą zawierać zachęty dla producentów do wykraczania poza te minimalne wymogi.

Na przykład:

·       ramy dotyczące oznakowania zgodności z zasadami zrównoważonego rozwoju stymulowałyby popyt na żywność wyprodukowaną w zrównoważony sposób i tym samym sprzyjałyby wprowadzaniu do obrotu żywności wyprodukowanej zgodnie z wyższymi normami w zakresie zrównoważonego rozwoju;

·       wymogi stosowane w zamówieniach publicznych skutkowałyby większą dostępnością i przystępniejszą ceną żywności wyprodukowanej w zrównoważony sposób oraz sprzyjałyby wprowadzaniu oferty zdrowej i zrównoważonej diety w publicznych stołówkach.

Informacje i opinie przedstawione w ankiecie będą traktowane jako ściśle poufne i nie zostaną ujawnione żadnej stronie trzeciej z wyjątkiem wykonawcy, któremu powierzono przeprowadzenie tego badania, i Komisji Europejskiej. Wszystkie zgromadzone informacje zostaną przedstawione zbiorczo tak, aby uniemożliwić ustalenie tożsamości respondentów, zgodnie ze wszystkimi mającymi zastosowanie przepisami o ochronie danych.

Słowniczek/wyjaśnienie terminów użytych w ankiecie

W kwestionariuszu powtarzają się odniesienia do wielu pojęć, dla których warto od razu podać orientacyjne wyjaśnienia (tzn. definicje robocze na potrzeby tego kwestionariusza):

System żywnościowy: przez system żywnościowy rozumie się wszystkie podmioty, zasoby i działania związane z produkcją i konsumpcją żywności i napojów oraz z powstawaniem związanych z nimi odpadów, a także ich wpływ na gospodarkę, środowisko i społeczeństwo (w tym na zdrowie). Uwzględnia się w nim procesy, infrastrukturę i interakcje mające związek z żywieniem ludności.

Koncepcja środowiska żywnościowego w tym kwestionariuszu obejmuje wymiar fizyczny i cyfrowy. Fizyczne środowisko żywnościowe można określić jako fizyczny, ekonomiczny, polityczny i społeczno-kulturowy kontekst, w którym ludzie wchodzą w relacje z systemem żywnościowym, aby podjąć decyzje dotyczące nabywania, przygotowywania i spożywania żywności. Cyfrowe środowisko żywnościowe odnosi się do środowiska internetowego mającego wpływ na wybory i zachowania żywieniowe ludzi. Obejmuje ono media społecznościowe, cyfrowe interwencje na rzecz promocji zdrowia, cyfrowy marketing żywności i internetowy handel detaliczny żywnością.

Zrównoważony system żywnościowy: do celów tej ankiety stosuje się poniższą definicję: „Zrównoważony system żywnościowy dla UE to taki, który: służy do zapewnienia wszystkim obecnym i przyszłym mieszkańcom UE bezpiecznej, pełnowartościowej i zdrowej żywności o niewielkim wpływie na środowisko oraz promowania jej w sposób, który pozwala chronić i odbudowywać środowisko naturalne i jego usługi ekosystemowe, jest solidny i odporny, dynamiczny pod względem gospodarczym, sprawiedliwy i uczciwy oraz społecznie akceptowalny i sprzyjający włączeniu społecznemu. Jednocześnie nie wpływa negatywnie na dostępność pełnowartościowej i zdrowej żywności dla osób mieszkających poza UE ani na stan ich środowiska naturalnego”.

Zrównoważony rozwój w trzech wymiarach, z których każdy ma kilka aspektów. Oto kilka przykładów:

·       wymiar gospodarczy: konkurencyjność produktów/usług na rynkach międzynarodowych, atrakcyjność produktów/usług (np. wielkość sprzedaży, reputacja firmy, premia cenowa, zróżnicowanie produktów), stałe i zmienne koszty ponoszone przez przedsiębiorstwa, zyski/przychody, przejrzystość, funkcjonowanie rynku wewnętrznego i wyrównanie szans w łańcuchu dostaw żywności, wprowadzanie/wdrażanie innowacji i badań, uczciwość praktyk handlowych)

·       wymiar środowiskowy: działania służące łagodzeniu zmiany klimatu i przystosowaniu się do niej, gospodarowanie zasobami wodnymi i ich ochrona, gospodarka o obiegu zamkniętym i gospodarowanie odpadami, zapobieganie zanieczyszczeniom i ich ograniczenie, zdrowe siedliska przyrodnicze (bioróżnorodność)

·       wymiar społeczny: zdrowie (w tym propagowanie zdrowego odżywiania, m.in. poprzez zmianę składu produktów), zatrudnienie (liczba, rodzaj i jakość miejsc pracy), poziom wynagrodzenia, jakość stosunków z pracownikami, nabywcami lub dostawcami, praktyki sprzyjające dobrostanowi zwierząt